Tiện, máy tiện và nghề tiện

Khi tìm hiểu thông tin về cơ khí, nhiều người không khỏi thắc mắc về tiện, và trong quy trình gia công cơ khí, tiện là công đoạn quan trọng góp phần hoàn thiện sản phẩm theo thiết kế, nhất là ngành cơ khí chính xác.

Tiện là gì?

Tiện là phương pháp gia công cắt gọt được thực hiện nhờ chuyển động chính thông thường do phôi quay tròn tạo thành chuyển động cắt Vc kết hợp với chuyển động tiến dao là tổng hợp của hai chuyển động tiến dao dọc Sd và tiến dao ngang Sng do dao thực hiện.

Khi tiện trục trơn chuyển động tiến dao ngang Sng = 0, chuyển độc tiến dao dọc ≠ 0. Khi tiện mặt đầu hoặc cắt đứt, chuyển động tiến dao dọc Sd = 0, chuyển động tiến dao ngang Sng ≠ 0.

Đặc điểm Tiện:

- Tiện là phương pháp gia công cắt gọt thông dụng nhất. Máy tiện chiếm khoảng 25% - 35% tổng số thiệt bị trong phân xưởng gia công cắt gọt.

- Nguyên công tiện thường được thực hiện trên các loại máy tiện như: máy tiện ren vít vạn năng, máy tiện đứng, máy tiện cụt, máy tiện RW, máy tiện tự động, máy tiện CNC,… Ngoài ra tiện còn có thể được thực hiện trên các loại máy khác như: máy khoan, máy phay, máy doa …

- Dụng cụ cắt gọt khi tiện được gọi là dao tiện. Dao tiện có nhiều loại dao như: dao đầu thẳng, dao đầu cong, dao vai, dao khỏa mặt đầu, dao tiện lỗ, dao tiện định hình… và các loại và các loại mảnh dao tiện ngoài và móc lỗ, mảnh dao tiện ren, mảnh dao tiện chích rãnh và cắt đứt, Cán dao tiện,...

Khả năng công nghệ Tiện:

- Khả năng tạo hình: Tiện có thể gia công được nhiều loại bề mặt tròn xoay khác nhau như: tiện mặt ngoài, tiện lỗ, tiện mặt đầu, tiện cắt đứt, tiện ren ngoài, tiện ren trong, tiện công ngoài, tiện côn trong, tiện định hình

- Khả năng đạt độ chính xác gia công khi tiện: Độ chính xác của nguyên công tiện phụ thuộc vào các yếu tố sau:

Độ chính xác của máy: Độ đảo trục chính, độ song song của sống trượt với đường tâm trục chính, độ đồng tâm ụ động và trục chính,…

• Tình trạng dao cụ.
• Trình đồ tay nghề công nhân.
• Khi gia công trên máy tiện CNC chất lượng nguyên công ít phụ thuộc vào kỹ năng và kỹ xảo của người thợ so với tiện trên máy vạn năng.
• Độ chính xác khi gia công
• Độ chính xác về vị trí tương quan như độ đồng tâm giữa các bậc trục,
• Độ đồng tâm giữa mặt trong và mặt ngoài phụ thuộc vào phương pháp gá đặt phôi,
• Độ chính xác của máy và có thể đặt được 0.01 mm
• Khi tiện ren độ chính xác có thể đạt cấp 7, Ra= 2.5 – 1.25 micro mét.

Máy tiện là gì?

Máy tiện là một máy công cụ quay một vật xung quanh một trục quay để thực hiện các hoạt động khác nhau như cắt, chà nhám, gõ, khoan, biến dạng, đối mặt và xoay, với các công cụ được áp dụng cho phôi để tạo hình một đối tượng có tính đối xứng quay xung quanh trục đó.

Các máy tiện phổ biến đó là máy tiện gỗ và kim loại.Ngoài ra còn có bàn xoay đất sét của thợ làm đồ đất nung.Cấu tạo cơ bản của máy tiện gồm có mặt phẳng xoay(mâm cặp, chấu cặp,..) quay quanh trục, cơ cấu mâm cặp truyền lực vào vật cần gia công.

Các loại máy tiện kim loại dùng trong cơ khí chế tạo có cấu tạo giống nhau, gồm có động cơ, mâm cặp, bàn dao, ụ chống tâm, phần thân. Mâm cặp là một thiết bị hình trụ tròn, có các chấu cặp có thể di chuyển để kẹp phôi, được nối vào trục động cơ qua mặt bích hoặc ren xoắn

Bàn dao có gắn đài thay dao dùng để gắn dao tiện, bàn dao di chuyển ngang và dọc trên nguyên lý Hệ tọa độ Descartes so với phôi. Ụ chống tâm là một thiết bị đồng trục với tâm xoay, có thể di chuyển tịnh tiến, ụ chống tâm tạo ra một đường thẳng lực dùng để ổn định phôi quá dài, ngoài ra cũng có thể gắn mũi khoan.

Người điều khiển máy tiện sẽ điều khiển bàn dao bằng cách xoay trục vít me hoặc bánh răng. Có thể điều chỉnh tốc độ hoặc mô men xoắn của mâm cặp, hoặc dùng chế độ tự động để bàn dao tiến lùi tự động.

Máy tiện được sử dụng trong chế biến gỗ, gia công kim loại, kéo sợi kim loại, phun nhiệt, hàn ma sát cải tạo các bộ phận và gia công kính. Máy tiện có thể được sử dụng để định hình đồ gốm, thiết kế nổi tiếng nhất là bánh xe thợ gốm. Hầu hết các máy tiện gia công kim loại được trang bị phù hợp cũng có thể được sử dụng để sản xuất hầu hết các khối tròn xoay, bề mặt phẳng và ren hoặc xoắn ốc. Máy tiện trang trí có thể tạo ra chất rắn ba chiều có độ phức tạp đáng kinh ngạc.

Các phôi thường được giữ bởi một hoặc hai mâm cặp, ít nhất một trong số đó thường có thể được di chuyển theo chiều ngang để phù hợp với chiều dài phôi khác nhau. Các phương pháp giữ công việc khác bao gồm kẹp phôi theo trục quay bằng mâm cặp hoặc ống kẹp, hoặc vào một tấm mặt, sử dụng kẹp hoặc ly hợp.

Nghề tiện - thợ tiện là gì?

Nghề tiện là nghề có thời gian tồn tại rất lâu đời, tạo ra hàng chục triệu việc làm. Nghề tiện có mặt ở khắp mọi quốc gia trên thế giới, có thể nói ở đâu có cơ khí ở đó có tiện và phay. Nghề tiện và phay chưa hề có đấu hiệu mai một, vẫn là một nghề tồn tại cùng ngành cơ khí ở hiện tại và tương lai.

Thông thường, từ một khối kim loại (sắt hoặc thép), người thợ mang gắn vào máy tiện, khi máy chạy, khối kim loại này xoay tròn liên tục, đồng thời một con dao chuyên dùng để cắt kim loại được gắn cố định trên máy sẽ cắt từng lớp kim loại cho đến khi đạt được kích thước và hình dáng theo yêu cầu.

Thợ tiện là những người làm việc với máy chuyên dụng (CNC, Revolve…) để cắt gọt một khối kim loại thành chi tiết hoàn chỉnh hoặc bán hoàn chỉnh. Cụ thể, họ sẽ dùng máy chuyển động quay kết hợp với lưỡi dao có độ bền cao, lần lượt loại bỏ từng lớp bên ngoài của thanh kim loại để tạo nên hình dáng theo yêu cầu.

Một người thợ tiện sẽ làm những công việc sau:

Người thợ tiện hàng ngày sẽ thực hiện nhiệm vụ chính của mình đó là lấy một khối kim loại quy định cho vào máy tiện, sau khi máy chạy khối kim loại này sẽ xoay tròn liên tục theo khuôn có sẵn đồng thời sẽ có một con dao chuyên dụng dùng để cắt kim loại được gắn cố định trên máy sẽ cắt chúng từng lớp cho đến khi đạt được hình dáng và kích thước như mong muốn thì thôi.

Cụ thể công việc chính hàng ngày của thợ tiện là đọc bản vẽ, vận hành máy tiện để gia công theo chi tiết của bản vẽ; Kiểm tra và vệ sinh máy tiện hàng ngày để tránh sự han gỉ, hỏng hóc và gặp vấn đề phát sinh trong khi thao tác làm việc; Tùy từng doanh nghiệp mà công việc của thợ tiện có thể thêm cả nhiệm vụ hàn, phay,...

Ngày nay, khoa học công nghệ, kỹ thuật phát triển, hầu hết các doanh nghiệp sẽ sử dụng các loại máy tiện tự động (tiện CNC), công việc của người thợ tiện lúc này đó là chỉ cần đọc chi tiết bản vẽ và cài đặt thông số trên máy. Tuy nhiên có những trường hợp sản phẩm có chi tiết nhỏ hoặc lạ chưa được lập trình sẵn trên máy thì thợ tiện sẽ phải thực hiện công việc bằng máy thủ công.